Pobyt w domu pomocy społecznej jest odpłatny do wysokości średniego miesięcznego kosztu utrzymania (art.60 ust.1 ustawy z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej). Średni miesięczny koszt utrzymania w domu pomocy społecznej o zasięgu powiatowym ustala starosta i ogłasza w wojewódzkim dzienniku urzędowym, nie później niż do dnia 31 marca każdego roku (art.60 ust.2 pkt2 ustawy z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej).
- Obowiązani do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej są w kolejności (art.61 ust.1 ustawy z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej):
- mieszkaniec domu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka,
- małżonek, zstępni (np. dzieci, wnuki) przed wstępnymi (np. rodzice),
- gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej.
- Opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej wnoszą (art.61 ust.1 ustawy z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej):
a) mieszkaniec domu, nie więcej jednak niż 70% swojego dochodu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka, nie więcej niż 70% tego dochodu,
b) małżonek, zstępni (np. dzieci, wnuki) przed wstępnymi (np. rodzice) – zgodnie z umową zawartą w trybie art.103 ust.2:
- w przypadku osoby samotnie gospodarującej, jeżeli dochód jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, jednak kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300%* tego kryterium,
- w przypadku osoby w rodzinie, jeżeli posiadany dochód na osobę, jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, z tym, że kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300%* kryterium dochodowego na osobę;
c) gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej – w wysokości różnicy między średnim miesięcznym kosztem utrzymania w domu pomocy społecznej, a opłatami wnoszonymi przez osoby o których wcześniej mowa.
* kryterium dochodowe określa Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 lipca 2015 roku w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej. Kryterium dochodowe dla osoby samotnie gospodarującej wynosi 701,00zł, dla osoby w rodzinie jest równe 528,00zł.
Powyższe zasady zostały ustalone dla osób, które ubiegają się o skierowanie do domu pomocy po 1 stycznia 2004 roku.
W stosunku do osób umieszczonych oraz posiadających skierowanie do domu pomocy społecznej wydane przed 1 stycznia 2004 roku (art. 149, 155 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej) decyzje zmieniające decyzje o odpłatności i o skierowaniu do domu pomocy społecznej wydaje starosta właściwy ze względu na położenie domu. Powiat, który prowadzi lub zleca prowadzenie ponadgminnych domów pomocy społecznej otrzymuje dotacje celowe z budżetu państwa, określone według zasad. Zgodnie z art.87 ust. 8 ustawy z dnia 13 listopada 2003r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego osoby przyjęte do domu pomocy społecznej przed dniem 1 stycznia 2004 roku oraz osoby posiadające skierowania do domu pomocy społecznej wydane przed dniem 1 stycznia 2004 roku ponoszą opłatę na dotychczasowych zasadach. Podstawową zasadą odpłatności, która ma zastosowanie do ww. osób przyjętych do domu pomocy społecznej przed dniem 1 stycznia 2004 roku oraz posiadających skierowania do domu pomocy społecznej wydane przed 1 stycznia 2004 r. jest zasada określona w art.35 ust.3 ustawy z dnia 29 listopada 1990 roku o pomocy społecznej, która stanowi, że miesięczna opłata za pobyt w domu pomocy społecznej zostaje podwyższona do pełnego kosztu utrzymania, nie więcej jednak niż do 70% dochodu osoby lub na osobę w rodzinie, po osiągnięciu przez dom pomocy społecznej standardu. W związku, z tym, że w przypadku dojścia domu pomocy społecznej do wymaganego standardu i otrzymania zezwolenia na prowadzenie domu pomocy społecznej na czas nieokreślony, w stosunku do osób przebywających na tzw. starych zasadach, przestaje obowiązywać zasada określona w art.35 ust. 1 pkt 1, która limitowała miesięczną opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej osoby pełnoletniej do wysokości 200% (150% osoby małoletniej) kwoty określonej w art.4 ust. 1 pkt 1 i 2.